Znak Ruchu Maitri MY A TRZECI ŚWIAT
Pismo gdańskiego ośrodka
Ruchu Solidarności z Ubogimi Trzeciego Świata MAITRI
Nr 3 (32), kwiecień-maj 1999

DŁUGI POŁUDNIA A NASZE ŻYCIE

      Kryzys zadłużenia ma katastrofalne skutki dla mieszkańców Trzeciego Świata. Susan George w książce "Dług jak bumerang" ukazuje, że wiele skutków zadłużenia międzynarodowego uderza jednak także w bogatych. Główne myśli tej książki przedstawimy w kolejnych numerach naszej gazetki.

Niszczenie planety 
      W latach 70 i 80-tych w krajach Trzeciego Świata doszło do niszczenia środowiska naturalnego na ogromną skalę. "Rozwój" gwarantował dopływ pieniędzy z krajów uprzemysłowionych. Budowano więc ogromne tamy, elektrownie, zakłady przemysłowe napędzane węglem drzewnym. Przedsięwzięcia te przynosiły ubogim niewiele korzyści, natomiast przyczyniały się do niszczenia środowiska.
      W miarę narastania długów kraje zadłużone potrzebowały funduszy na ich spłatę. Łatwym rozwiązaniem było wykorzystanie zasobów naturalnych, które mogły przynieść dochody, równocześnie ograniczając nakłady na programy ochrony środowiska.
      W rezultacie w krajach Trzeciego Świata: 

  • nadmiernie wykorzystywano ziemię do produkcji żywności na sprzedaż, a drobni rolnicy byli często rugowani ze swych gospodarstw, tracąc podstawy egzystencji 
  • by uzyskać większą wydajność produkcji rolnej na małych obszarach, używano nawozów sztucznych prowadzących do degradacji gleby 
  • prowadzono rabunkową politykę połowów ryb, niszcząc naturalne zasoby wód 
  • obcym przedsiębiorstwom pozwalano na wyrąb lasów, niszczący naturalne środowisko i wymuszający zmianę trybu życia okolicznych mieszkańców 
  • wyrąbywano lasy, by zapewnić nową przestrzeń dla hodowli bydła i upraw, z reguły na cele eksportowe. 
Ocieplenie klimatu 
      Globalne ocieplenie jest spowodowane przez gromadzenie się w atmosferze gazów cieplarnianych. W przybliżeniu 1/6 efektu cieplarnianego spowodowana jest wyrębem lasów (za co najmniej 2/3 wyrębów lasów tropikalnych odpowiadają kraje rozwinięte).
      Skutki wzrostu temperatury pozostają niepewne, ale jeśli tendencja ocieplania klimatu utrzyma się, może nawet uniemożliwić istnienie organizmów żywych. 

Trwonienie bogactwa genetycznego 
      Jeśli rośliny i zwierzęta będą nadal wymierać w takim tempie, jak na przestrzeni ostatnich lat, do roku 2000 przestanie istnieć 15-20% gatunków. 
      Ogromne możliwości dla badań naukowych zostaną zniszczone. Ekstrakty i geny roślin tropikalnych mogą być wykorzystywane do produkcji leków i do poprawy gatunków roślin uprawnych i ich plonów.

      Co to ma wspólnego z nami?
      Zniszczenie środowiska naturalnego w Azji, Afryce czy Ameryce Łacińskiej może się nam wydawać bardzo dalekie. ALE NIE JEST. Cały świat cierpi z powodu złego wykorzystania zasobów naturalnych, zwłaszcza wyrębu lasów. Najszybciej pozbywają się swoich drzew kraje najbardziej zadłużone. 

Zubożenie Brazylii 
      W Brazylii wyrąb lasów przybiera największą skalę na świecie. Kraj ten ma też jeden z największych długów - 112 miliardów dolarów. Co roku ginie tam 50 tys. km2 lasu. Jest to katastrofa. Lasy wycinane są przez spółki drzewne, przemysłowców, przedsiębiorców budowlanych, a także przez zwykłych obywateli, gdy wielkie przedsięwzięcia budowlane zmuszają ich do opuszczenia swej ziemi.
      W r. 1982 Bank Światowy rozpoczął dofinansowywanie budowy ogromnej autostrady wiodącej w głąb dżungli amazońskiej. Ułatwiła ona transport ludzi i penetrację przedsiębiorstw w głąb puszczy. Od tego czasu wyrąb drzew w stanie Rondonia, przez który biegnie autostrada, podwaja się co 2 lata.

Kolejki po zasiłek 
      W walce o każdy grosz kraje Trzeciego Świata muszą wyeksportować tyle towarów, ile tylko możliwie, ograniczając jednocześnie import. Z pozoru jest to dobry sposób na zwiększenie dochodów. Lecz w rzeczywistości nie przynosi spodziewanych zysków, gdyż kraje Trzeciego Świata, eksportując podobne produkty, zalały rynek, powodując w ostatnich latach gwałtowny spadek cen.

      Co to ma wspólnego z nami?
      Polityka "więcej zarób, mniej wydaj" przynosi straty nie tylko krajom-dłużnikom, lecz także wierzycielom. Kraje zachodnie tracą dochody z przemysłu i rolnictwa, ponieważ import towarów z krajów Trzeciego Świata jest tańszy od własnej produkcji. Jednocześnie upada eksport sprzętu i innych wyrobów do krajów ubogiego Południa, które były dawniej partnerami handlowymi Północy. Likwidowane są miejsca pracy i wzrasta bezrobocie. W latach 1969-1981 eksport do krajów najuboższych wzrastał ok. 8% rocznie. W latach 1981-88 kryzys zadłużenia spowodował jego gwałtowny spadek. 

Bez pracy 
      Przed rozpoczęciem się kryzysu zadłużenia ok. 1/5 europejskiego eksportu przeznaczona była dla krajów Trzeciego Świata, głównie afrykańskich. Do r. 1990 było to już tylko niewiele ponad 1/10. Gdyby handel rozwijał się w takim tempie, jak na początku lat 80-tych, w r. 1988 przyniósłby Europie 171 mld dolarów zysku, zapewniając 700 tys. nowych miejsc pracy. Ten problem dotknie wkrótce i nas, gdy połączymy się ze zejdnoczoną Europą Zachodnią. 

Niestabilne rynki 
      Jednym z głównych zaleceń Programów Dostosowania Strukturalnego jest prywatyzacja. Rządy zachęcane są do przeniesienia możliwie jak najwięcej z sektora publicznego w ręce prywatne. Oznacza to, że międzypaństwowe korporacje prowadzące prywatne przedsiębiorstwa witane są w Trzecim Świecie z otwartymi ramionami, zwłaszcza że zapewniają dopływ tak pożądanych walut.
      Wielkie korporacje odnoszą ogromne korzyści z działalności w krajach biedniejszych. Niższe są tam płace, a regulacje prawne dotyczące czasu i warunków pracy niezbyt rygorystyczne. Korporacje zarabiają więcej. Ale na Północy jest mniej miejsc pracy, zaś robotnicy w krajach ubogich muszą zaakceptować niestabilne rynki pracy.

      Ciąg dalszy w następnym numerze. Rosnący handel narkotykami, ratowanie bankrutujących banków, imigracja, wojny i konflikty - oto kolejne konsekwencje zadłużenia Trzeciego Świata, dotykające i nas. 

Źródło: The Debt Cutter's Handbook
Tłumaczyła Katarzyna Rückemann

[Spis treści numeru, który czytasz]
[Skorowidz  tematyczny artykułów]
[Strona główna]      [Napisz do nas]